رئیس‌کل بیمه مرکزی اخیراً گزارشی از عملکرد این نهاد در ۹ ماهه منتهی به ۳۱ خرداد ۱۴۰۴ منتشر کرده است. این گزارش که بیشتر رنگ‌وبوی دانشجویی و غیررسمی دارد، حاوی نکات مهم و در عین حال متناقضی درباره سیاست‌های نظارتی، مداخلات حاکمیتی و همچنین وضعیت نوآوری در صنعت بیمه است.
به گزارش فرابیمه، این سبک از گزارش‌دهی یک مدیر نشان از ناتوانی اطلاع‌رسانی مجموعه روابط عمومی، اطلاع‌رسانی یا دفتر مطبوعات سازمان است. چرا باید سازمانی به این سابقه طولانی شاهد اطلاع رسانی مدیر ارشدش با این روش باشد. چرا باید گزارشی پر از ابهام و در اندازه یک بولتن دانشجویی منتشر شود که سبب نگرانی در صنعت بیمه شود.
در این گزارش تأکید شده که نباید اجازه داد هزینه‌های ناشی از ناکارآمدی شرکت‌های بیمه به دوش بیمه‌گزاران و جامعه منتقل شود. همچنین هشدار داده شده که سرایت مشکلات مالی شرکت‌های بیمه ناسالم به سایر شرکت‌ها می‌تواند منجر به بی‌ثباتی در کل بازار شود غافل از اینکه انتشار گزارش با این روش خود یک ناکارآمدی است.
بر اساس دیدگاه مطرح‌شده، سهامداران باید مسئول هزینه سوء‌مدیریت‌های خود باشند و نباید انتظار حمایت از منابع عمومی یا مداخله حاکمیتی را داشته باشند. در ادامه نیز تأکید شده که دولت و بیمه مرکزی نیز نباید ناکارآمدی‌های خود را به شرکت‌های بیمه تحمیل کرده و به بهانه نظارت و توسعه‌گری، بیش‌ازحد در اداره امور داخلی شرکت‌ها مداخله کنند؛ چرا که این موضوع می‌تواند فضای کسب‌وکار را پرتنش، پرهزینه، غیرقابل پیش‌بینی و در نهایت برای سرمایه‌گذاران ناامن کند.
وقتی ناظر بیمه نمی‌داند چه‌کند، بازدیدمی‌کند!
در بخش دیگری از گزارش، به بازدیدهای میدانی بیمه مرکزی از شعب ۲۲ شرکت بیمه و ۱۸ نمایندگی اشاره شده است. این بازدیدها توسط رئیس‌کل بیمه مرکزی (مشخص نیست که با اطلاع قبلی بوده یا خیر؟) انجام شده‌اند. با این حال، ابهام اصلی اینجاست که چگونه می‌توان بدون مداخله در امور داخلی شرکت‌ها، چنین نظارت‌هایی را انجام داد؟ این مسئله به‌ویژه وقتی حساس می‌شود که در گزارش بر «عدم مداخله» نیز تأکید شده است. چگونه می‌توان از شعب شرکت های بیمه بازدید کرد و در امور داخلی آنها نظر نداد؟ بازدید یک رییس کل بیمه مرکزی از شعب شرکت‌های بیمه تنها به معنی نوع برخورد و نحوه اجرای قوانینی است که در گذشته تصویب شده‌اند. یا نوع و نحوه پرداخت خسارت مربوط به دستورالعمل‌های است که در گذشته تصویب شدند، لذا بازدید رییس کل از شعب شرکت های بیمه نمی‌تواند هیچ بار معنایی خاصی داشته باشد مگر اینکه گویای یک اقدام پوپولیستی تلقی کرد و این وظیفه مدیران شرکت‌هاست تا این گونه بازدیدها را انجام دهند نه رییس کل بیمه مرکزی.
شاید بهتر باشد که رییس کل بیمه مرکزی بر دستورالعمل‌ها دقت و بررسی‌های بیشتری داشته باشد. کار ناظر و به اصطلاح رگولاتور اجرای دقیق قوانین، رفع نواقص قانونی و جلوگیری از هر گونه کاستی‌ها در ان صنعت است نه سرکشی به شعب.
کدام مدیران دقیقا سلب صلاحیت شدند؟
یکی از بندهای عجیب در گزارش خسروشاهی درخصوص سلب صلاحیت تعدادی از مدیران است. اما به روشنی مشخص نمی‌کند که چه اتفاقی افتاده است. این نحوه اطلاع‌رسانی سبب شبهات و نگرانی‌های زیادی در صنعت بیمه شده است. از سوی دیگر سبب گمانه‌زنی‌های زیادی نسبت به افراد مختلف شده است. سخنان رییس کل بیمه مرکزی مشخص نمی‌کند که این سلب صلاحیت ظرف این 9ماهه گذشته شامل چه سطحی از مدیران صنعت بیمه است. آیا در داخل سازمان بیمه مرکزی است یا در بین مدیران شرکت های بیمه. و همین عدم شفافیت سبب شده تا وضعیت به شدت ملتهب شود. و انتقادها به رویه رییس کل بیمه مرکزی را افزایش دهد. اگر سلب صلاحیت مدیران عامل شرکت‌های بیمه بوده است این موضوع به آنها ابلاغ شده است تا حق اعاده دعوی برای آنها باقی مانده باشد؟
نوآوری در محصولات بیمه‌ای؛ واقعیت یا فریبی بازاری؟
یکی از مواردی که رئیس‌کل بیمه مرکزی آن را به‌عنوان دستاورد خود معرفی کرده، صدور مجوز برای ۲۱ محصول جدید بیمه‌ای است. اما این ادعا با تردیدهایی از سوی کارشناسان مواجه شده است. درواقع، اگر ادعای صدور چندین محصول در هر سال طی یک دهه اخیر را بپذیریم، باید اکنون بیش از ۵۰۰ محصول در صنعت بیمه ایران وجود داشته باشد؛ اما نگاهی دقیق‌تر به این محصولات نشان می‌دهد که بسیاری از آنها در اصل تنها نسخه‌های بازطراحی‌شده از محصولات قبلی هستند.
در بین شرکت‌های بزرگ بیمه کشورهای مختلف و در صنعت بیمه امروز بین‌المللی، نوآوری واقعی زمانی رخ می‌دهد که:
یک نوع بیمه کاملاً جدید معرفی شود ، مثلاً بیمه سایبری یا بیمه آب‌وهوایی
مدل قیمت‌گذاری نوین و مبتنی بر فناوری ارائه شود مانند بیمه مبتنی بر رفتار رانندگی
بازار یا گروه جمعیتی جدیدی هدف قرار گیرد
فناوری‌های نوین (مانند هوش مصنوعی یا بلاک‌چین) به‌طور ساختاری وارد محصول شود
اما در ایران محصول جدید یعنی تغییرات بسیار جزئی و بعضا بی‌معنی مانند:
افزودن یک پوشش فرعی
افزایش سقف تعهدات
تخفیف گروهی یا شخصی‌سازی محدود
تغییرات ظاهری یا بسته‌بندی جدید
در استانداردهای جهانی، این موارد صرفاً به‌عنوان نسخه جدید یا به‌روزرسانی یک محصول قبلی معرفی می‌شوند و نوآوری ساختاری محسوب نمی شوند.
حقیقت این است که برخی از محصول ها با یک تغییر ساده در عنوان ، تحت نام محصول جدید فروخه می شوند.
در ادامه چند نمونه واقعی از این «نوآوری‌های صوری» آورده شده است:
مثال ۱: بیمه عمر با ظاهر جدید
محصول اصلی: بیمه عمر با پوشش سرمایه فوت و اندوخته سرمایه‌گذاری.
تغییر جزئی: طرح «عمر آتیه شایسته» از سوی بیمه البرز در سال ۱۴۰۲ معرفی شد که تنها تفاوت آن، اضافه شدن پوشش بیماری‌های خاص (مانند سرطان و سکته) و افزایش نرخ سود مشارکت از ۱۶٪ به ۱۷٪ بود.
تحلیل: این تغییرات نه‌تنها ماهیت محصول را عوض نکردند، بلکه بیشتر شبیه تنظیمات بازاریابی بودند تا نوآوری واقعی.
مثال ۲: بیمه مسئولیت حرفه‌ای با پوشش‌های افزوده
محصول اصلی: بیمه مسئولیت حرفه‌ای برای پزشکان و مهندسان.
تغییر جزئی: در طرح «مسئولیت طلایی» از بیمه دانا، پوشش خطاهای غیرعمد کارکنان اضافه شد و سقف تعهدات برای برخی مشاغل دو برابر شد.
تحلیل: این تغییرات مفید هستند، اما بیشتر «شخصی‌سازی» محسوب می‌شوند تا «اختراع» یک محصول جدید.
مثال ۳: بیمه درمان تکمیلی با گزینه‌های جذاب‌تر
محصول اصلی: بیمه درمان تکمیلی.
تغییر جزئی: طرح «درمان آرامش» از بیمه پارسیان در اواسط ۱۴۰۳ با پوشش جدید برای خدمات سرپایی تخصصی، تخفیف گروهی و امکان پرداخت آنلاین معرفی شد.
تحلیل: این به‌روزرسانی به نیازهای بازار پاسخ می‌دهد، اما محصول جدیدی محسوب نمی‌شود.
مثال ۴: بیمه حوادث انفرادی با ظاهر جوان‌پسند
محصول اصلی: بیمه حوادث انفرادی.
تغییر جزئی: طرح «حوادث ایمن» از بیمه سامان با پوشش حوادث ورزشی، افزایش سقف خسارت و تخفیف خانوادگی.
تحلیل: جذاب برای جوانان، اما در اصل همان محصول قبلی با بسته‌بندی جدید است.
مثال ۵ : بیمه خودرو – نسخه سبز
محصول اصلی: بیمه بدنه خودرو.
تغییر جزئی: در سال ۱۴۰۳، بیمه آسیا طرح «سبز رانندگان» را معرفی کرد که در آن به رانندگانی که سال گذشته خسارت نگرفته‌اند، پوشش‌های اضافی رایگان (مانند خسارت به باتری و لاستیک) داده می‌شود.
تحلیل: این یک سیاست تشویقی هوشمندانه است، اما تفاوت آن با بیمه بدنه کلاسیک صرفاً در مزایای جانبی است.
اکثر محصولات معرفی‌شده به‌عنوان نوآوری، درواقع نسخه‌هایی بهبود یافته یا شخصی‌سازی‌شده از محصولات موجود هستند. این به‌روزرسانی‌ها در بازاری با رقابت محدود و ضعف در توسعه محصول، بیشتر جنبه تبلیغاتی دارند تا ساختاری. در کشورهای توسعه‌یافته، این نوع تغییرات با عنوان «نسخه جدید یک محصول» معرفی می‌شوند، نه به‌عنوان محصولی مستقل.
اجرای قانون یا افتخار شخصی یک مدیر هیجان‌زده؟
در پایان گزارش، رئیس‌کل بیمه مرکزی به حذف پرداخت عوارض به نیروی انتظامی به‌عنوان یکی از دستاوردهای خود اشاره کرده است. این در حالی است که این موضوع در بودجه مصوب شده بود و اجرای آن الزامی قانونی داشت. با این حال، ظاهراً در فضای فعلی صنعت بیمه، اجرای قانون نیز به‌عنوان «افتخار شخصی» در عملکرد مدیران ارزیابی می‌شود.
