شرکت بیمه معلم اخیراً طرحی به نام «سایبان» را با هدف تضمین امنیت مالی موجران و مستأجران معرفی کرده است. این اقدام در بستر بحرانی شدن بازار اجاره تهران رخ می‌دهد؛ جایی که آمارها نشان می‌دهد بیش از ۵۱ درصد از ساکنان پایتخت مستأجر هستند.
چیستی طرح «سایبان»
طرح سایبان به‌منظور کاهش نگرانی‌های مالی ناشی از قراردادهای اجاره طراحی شده است. بیمه معلم با دریافت حق بیمه‌ای نسبتاً پایین، امکان تحت پوشش قرار دادن مبالغ رهن (ودیعه) یا اجاره را فراهم می‌کند.
- زمان تحقق تعهدات بیمه: در صورت فوت یکی از طرفین قرارداد (موجر یا مستأجر):
- اگر موجر فوت کند: بیمه معلم سرمایه متعهد شده را به مستأجر پرداخت می‌کند، فارغ از روند انحصار وراثت.
- اگر مستأجر فوت کند: بیمه معلم متعهد است مانده اجاره را به صورت ماهانه تا پایان مدت قرارداد به موجر پرداخت کند.
- شرایط قانونی: برای بهره‌گیری از این پوشش، قرارداد اجاره باید رسمی باشد و کد رهگیری داشته باشد. این الزام به شفافیت قراردادهای اجاره کمک می‌کند.
- مجوزها: طرح سایبان با تأیید بیمه مرکزی اجرا شده است، که نشان‌دهنده مشروعیت و نظارتی آن است.
اهمیت طرح در بافت بازار مسکن تهران
- بحران اجاره‌نشینی در تهران: بر اساس گزارش مدیرکل اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی، حدود ۵۱ درصد از تهرانی‌ها مستأجر هستند. این عدد نشان می‌دهد که بازار اجاره در پایتخت بسیار بزرگ است و بخش عمده‌ای از جمعیت در وضعیت اجاره‌نشینی قرار دارد.
- ریسک مالی برای طرفین قرارداد: در بازار اجاره متلاطم، هم موجران و هم مستأجران با ریسک‌هایی روبه‌رو هستند. برای موجر، متوفی شدن مستاجر می‌تواند به معنای از دست دادن درآمد اجاره باقی‌مانده قرارداد باشد؛ برای مستأجر، فوت موجر می‌تواند به معنای نزاع قانونی برای بازپس‌گیری ودیعه یا دستیابی به حق خود باشد.
- ابزار مدیریت ریسک: طرح سایبان وارد بازار اجاره شده است به‌عنوان یک ابزار بیمه‌ای کارآمد برای مدیریت ریسک مالی این دو گروه. با پرداخت حق بیمه، دو طرف قرارداد اجاره بخشی از ریسک را منتقل یا «بیمه» می‌کنند.
همه مزایای طرح سایبان
- امنیت برای مستأجران: مستأجران می‌دانند که در صورت فوت موجر، پس از پایان قرارداد، بیمه معلم مبلغ رهن را به آن‌ها خواهد داد. این امر به‌ویژه برای افرادی که سرمایه کمی برای رهن دارند یا ریسک مالی بالایی را نمی‌خواهند تحمل کنند، مهم است.
- اطمینان برای موجران: موجران نیز با این بیمه، خود را در برابر خطر فوت مستاجر محافظت می‌کنند؛ چون بیمه معلم ماهانه اجاره باقی‌مانده را می‌پردازد.
- تقویت قراردادهای رسمی: الزام به قرارداد با کد رهگیری باعث می‌شود قراردادهای اجاره رسمی‌تر و شفاف‌تر شوند، که می‌تواند به کاهش تخلفات و مشکلات حقوقی کمک کند.
- نشر فرهنگ بیمه در بازار اجاره: این طرح می‌تواند فرهنگ بیمه را در میان مستأجران و مالکان گسترش دهد و نشان دهد که بیمه فقط برای خودرو یا زندگی نیست، بلکه می‌تواند به بخش اجاره مسکن نیز مرتبط شود.
سایبان چه ریسک‌هایی ممکن است داشته باشد؟
- هزینه حق بیمه: اگرچه بیمه معلم ادعا می‌کند حق بیمه اندک است، اما برای برخی مستأجران با توان مالی پایین، حتی حق بیمه کم ممکن است بار مالی محسوسی ایجاد کند.
- عقد قرارداد رسمی: شرط داشتن قرارداد اجاره رسمی با کد رهگیری ممکن است برای بخشی از بازار اجاره، به ویژه بازار غیررسمی، مانع ورود به این طرح باشد. بسیاری از اجاره‌ها در تهران ممکن است به صورت غیررسمی تنظیم شوند.
- اطلاعات عمومی و آگاهی: ممکن است بسیاری از موجران و مستأجران هنوز از این طرح آگاهی نداشته باشند، یا از مزایای آن سوء تفاهم کنند. بدون اطلاع‌رسانی مؤثر، رشد طرح محدود خواهد بود.
- ریسک بیمه‌گر: اگر تعداد زیادی از قراردادها منجر به خسارت شود (مثلاً فوت مستأجر یا موجر زیاد باشد)، بیمه معلم ممکن است فشار مالی بالایی را تجربه کند – مگر آنکه مدل محاسبه حق بیمه و تعهدات آن دقیق و پایدار باشد.
تحلیل تأثیر اجتماعی و اقتصادی
- پشتیبانی از مستأجران آسیب‌پذیر: با توجه به سهم بالای مستأجران در تهران، این طرح می‌تواند به ویژه برای دهک‌های کم‌درآمدتر سودمند باشد؛ افرادی که احتمالاً پس‌انداز رهن زیادی ندارند و نگران ریسک فوت موجر یا مستأجر هستند.
- کاهش تنش‌های حقوقی: بسیاری از اختلافات موجر-مستأجر پس از فوت یکی از طرفین به دلیل مسائل وراثت و بازپس‌گیری ودیعه رخ می‌دهد. طرح سایبان با تضمین پرداخت از سوی بیمه، بخشی از این تنش‌ها را می‌تواند کاهش دهد.
- تقویت بازار رسمی اجاره: با الزام کد رهگیری برای بهره‌مندی از پوشش، بیمه معلم به افزایش رسمیت قراردادهای اجاره کمک می‌کند؛ این موضوع در بلندمدت می‌تواند به شفاف شدن بازار اجاره و کاهش اجاره‌های زیرمیزی منجر شود.
- کنش‌گری سیاست‌گذار: موفقیت طرح سایبان می‌تواند نشانگر این باشد که شرکت‌های بیمه‌گر می‌توانند نقش اجتماعی-اقتصادی مهمی در بازار مسکن ایفا کنند. دولت و نهادهای سیاست‌گذار نیز ممکن است با توجه به این مدل، حمایت بیشتری از چنین پروژه‌هایی ارائه دهند.
طرح «سایبان» بیمه معلم یک ابتکار قابل‌توجه است که دقیقاً در زمانی عرضه می‌شود که اجاره‌نشینی در تهران به یک چالش بزرگ تبدیل شده است. با بیش از نیمی از شهروندان پایتخت در وضعیت مستأجری، این طرح می‌تواند نقش مهمی در کاهش ریسک مالی، افزایش شفافیت بازار اجاره و تأمین امنیت مالی دو طرف قرارداد اجاره ایفا کند.
در واقع سایبان می‌تواند الگویی برای سایر شرکت‌های بیمه یا حتی سیاست‌گذاران باشد تا نقش بیمه را در بازار مسکن مستأجرانه پررنگ‌تر کنند. برای افراد مستأجر در تهران – به خصوص کسانی که نگران نوسانات وضعیت مالی یا ریسک‌های قانونی هستند – این طرح فرصتی است برای ایجاد یک لایه امنیتی جدید.
