روز گذشته سامانه یکپارچه نظارت یا سامانه «سین» در جهت گسترش اشراف اطلاعاتی، افزایش توان نظارتی و سیاست‌گذاری موثر در حوزه پولی و پیشگیری از ریسک‌های شبکه بانکی رونمایی شد. این سامانه با هدف تحقق نظارت مؤثر و مبتنی بر داده، افزایش توان تشخیص، پیشگیری و مداخله به‌موقع در ریسک‌های بانکی، ایجاد پشتوانه لازم برای تصمیم‌گیری آگاهانه و سیاست‌گذاری مؤثر در سطح کلان اقتصادی، نسبت به تولید و عملیاتی سازی «سامانه یکپارچه نظارت»، طراحی شده است.
رونمایی از سامانه یکپارچه نظارت بانکی «سین» نشان داد که بانک مرکزی ایران در مسیر تحول دیجیتال نظارتی گام‌های جدی برداشته است. این سامانه با اتصال داده‌های مالی، سهامداری و عملیاتی بانک‌ها، امکان نظارت لحظه‌ای و هشداردهی پیشگیرانه را فراهم کرده است. تجربه «سین» یک درس مهم به سایر نهادهای مالی از جمله بیمه مرکزی می‌دهد: نظارت سنتی و پرونده‌محور برای کنترل ریسک‌های پیچیده و متنوع کافی نیست و فناوری داده‌محور، شرط بقای بازارهای مالی است.
رونمایی از سامانه یکپارچه نظارت بانکی «سین» توسط بانک مرکزی، اکنون یک پیام کلیدی برای سایر نهادهای مالی از جمله صنعت بیمه قابل برداشت است: تحول دیجیتال در نظارت، دیگر یک انتخاب نیست؛ یک ضرورت حکمرانی مالی است.
بانک مرکزی با هدف ارتقای شفافیت، کنترل ناترازی، پیشگیری از تخلفات و افزایش اشراف اطلاعاتی، مدل نظارتی خود را از رویکرد سنتی و واکنشی به نظارت هوشمند، متصل و داده‌محور تغییر داده است. این تحول نه‌تنها در سطح فناوری بلکه در سطح حکمرانی مالی یک تغییر ساختاری محسوب می‌شود.
چرا صنعت بیمه نیازمند سامانه یکپارچه است؟
صنعت بیمه به دلیل ویژگی‌های خاص خود در معرض ریسک‌های نظارتی مشابه نظام بانکی است اما با پیچیدگی‌های بیشتری:
- گستردگی شبکه فروش و محصولات متنوع:
شرکت‌های بیمه دارای شبکه‌های وسیع نمایندگی و انواع بیمه‌نامه‌های متفاوت هستند. این گستردگی باعث می‌شود پایش رفتار نمایندگان، کشف تخلفات و جلوگیری از بروز ریسک‌های انباشته دشوار باشد. - شفافیت مالی و سهامداری محدود:
مشابه بانک‌ها، شرکت‌های بیمه نیز با ساختارهای مالکیتی پیچیده و سرمایه‌گذاری‌های متقاطع مواجه‌اند. عدم شفافیت سهامداری می‌تواند زمینه‌ساز تضاد منافع، بنگاهداری و تصمیم‌گیری غیرحرفه‌ای شود. - نبود ابزارهای پیش‌بینی‌کننده ریسک:
امروز کنترل ریسک در صنعت بیمه عمدتاً پسینی و واکنشی است. سیستم‌های موجود امکان هشدار زودهنگام نسبت به مشکلات نقدینگی، افزایش نرخ خسارت یا سوءرفتار شبکه فروش را ندارند. - وابستگی به گزارش‌های دست‌ساز:
شاخص‌های توانگری، نقدینگی و ریسک عملیاتی هنوز عمدتاً از طریق گزارش‌های دوره‌ای استخراج می‌شوند. این روش با تأخیر زمانی و احتمال خطای انسانی، تصمیم‌گیری‌های مدیریتی و نظارتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
ایجاد یک سامانه یکپارچه نظارت بیمه‌ای با قابلیت اتصال به سیستم‌های مالی، شبکه فروش، سامانه‌های خسارت، مراکز داده ملی و سامانه‌های نهادهای همکار، می‌تواند زمینه‌ساز موارد زیر شود:
- نظارت پیش‌دستانه به‌جای واکنشی
- شفافیت ساختار مالکیتی، مالی و مدیریتی شرکت‌های بیمه
- پایش لحظه‌ای شاخص‌های توانگری، نقدینگی و ریسک عملیاتی
- تشخیص الگوهای رفتاری مشکوک و تخلفات احتمالی در سطح شبکه فروش
- یکپارچگی اطلاعات برای تصمیم‌سازی دقیق و مبتنی بر داده
نکته مهم اینجاست که گذار به نظارت هوشمند، فقط توسعه یک سامانه نرم‌افزاری نیست؛ بلکه یک اصلاح ساختاری مبتنی بر فناوری، حکمرانی داده و استانداردسازی رفتار بازار است.
اکنون که بانک مرکزی با «سین» مسیر جدیدی را آغاز کرده، انتظار می‌رود بیمه مرکزی نیز با طراحی و استقرار یک سامانه نظارت دیجیتال مشابه، زمینه جهش نظارتی در صنعت بیمه را فراهم کند. این اقدام می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی، ارتقای سلامت مالی بازار بیمه و هم‌راستایی با الزامات حکمرانی نوین در اقتصاد هوشمند منجر شود.
صنعت بیمه امروز در نقطه‌ای ایستاده که نظام بانکی سال‌ها پیش قرار داشت؛ تحول نظارتی اگر آغاز نشود، عقب‌ماندگی تثبیت می‌شود.
در یک جمع‌بندی روشن:
برای عبور از نظارت سنتی و دستی، و ورود به عصر حکمرانی داده، صنعت بیمه نیز نیازمند یک «سین» اختصاصی است؛ سامانه‌ای که نه‌تنها نظارت کند، بلکه آینده‌نگری و تصمیم‌سازی را نیز ممکن سازد.
